"Zoo was het vroeger"
Japanse Zelkova

Deze boom is het grootste exemplaar van het natuurlijk erfgoed van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en een van de grootste van België. Hij wordt beschreven in de wetenschappelijke inventaris van opmerkelijke bomen:

"Hij werd waarschijnlijk geplant in het Leopoldpark in de tweede helft van de 19de eeuw door Jean Linden, toen hij wetenschappelijk directeur was van de 'Société royale de Zoologie, d'Horticulture et d'Aqrément' van de Stad Brussel.... ".

Deze zelkova was getuige van de transformatie van de vallei, de evolutie van het park, de bouw van het Europees Parlement. Deze boom heeft dus een historische waarde. Maar niet alleen dat: hij speelt ook een unieke rol in het landschap, in die mate dat hij op de lijst van te beschermen bomen van het Gewest staat.

*"..... deze opmerkelijke boom siert de plek die ooit de tuin van het huis van Jean Linden was. De zelkova is een zeer decoratieve boom, vooral door zijn bijzondere schors die in afschilfert".

Zijn zeldzaamheid en schoonheid trokken de aandacht van Jan Vandervorst, een Antwerpse landschapsarchitect. Hij verbindt de bomen van Antwerpen en Brussel. Jan beschrijft de boom als volgt:

*”De Japanse zelkova (Zelkova serrata) is een Aziatische boom uit de iepenfamilie (Ulmaceae), die het beste gedijt in laaggelegen stroomdalen met vochtige vruchtbare grond. Het verspreidingsgebied is China, Japan en Korea. In Japan komt deze boom tot 1220 meter boven zeeniveau voor, met name op de eilanden Kyushu en Honshu.”

Ver van deze Japanse eilanden lijkt het exemplaar van het Leopoldpark goed te gedijen in zijn omgeving. Waarschijnlijk vond hij er een bodem en omstandigheden die dicht bij die van zijn oorsprong liggen: op de top van een plateau, op de top van een van de hellingen van de Maalbeekvallei. Zijn vorm ontwikkelt zich goed: net als de bomen van zijn soort. Jan Vandervorst geeft ons enkele aanwijzingen om hem te herkennen en te observeren:

*”Zelkova serrata is een boom met een losse brede en halfopen kroon. De stam is meestal laag vertakt met meerdere stevige hoofdtakken. Eerst is de grijze stam nog glad met roze tot bruinoranje kleine stipjes (lenticellen), later schilfert hij in platte platen af waardoor de oranjebruine onderschors zichtbaar wordt. Jonge twijgen zijn groen en behaard, later worden ze kaal en roodbruin.”

Het eivormige tot langwerpige blad is zachtgroen en verkleurt in de herfst bronskleurig rood en oranjegeel. De top is lang toegespitst en de bladrand heeft enkelvoudige en puntig toelopende tanden.

• Zelkova heeft een onopvallende bloeiwijze gevolgd door kleine boonvormige vruchten. De boom is verwant aan de iep (Ulmus) maar verschilt hiervan omdat de bloemen bij Zelkova éénslachtig zijn en bij Ulmus tweeslachtig. De vruchten van Ulmus zijn droog en gevleugeld, Zelkova heeft steenvruchten.

Zo is de zelkova bijzonder decoratief in het kleine bosje bovenin het park:

”Zelkova serrata wordt gewaardeerd vanwege zijn aantrekkelijke groeiwijze en het donkergroene blad dat in de herfst in verschillende rode en oranje tinten verkleurt.

Het is een zeer geschikte boom voor parken en brede groenstroken met hoge sierwaarde. De boom verdraagt verharding redelijk maar heeft in de meeste gevallen een te lage kroon om als straatboom aangeplant te worden.

Maar de zelkova kan ook pleinen versieren, of in het midden van grote rotondes staan. 😉

JUMELAGE

Jan Vandervorst heeft de zelkova uit het Leopoldpark gejumeleerd met een Antwerpse boom:

”De Antwerpse tweeling bevindt zich in het arboretum van het Rivierenhof in Antwerpen. Het Rivierenhof omvat een oppervlakte van 132 ha en is daarmee het grootste park in de stad.

*Een waardevol hoekje in het park wordt gevormd door het Arboretum. Dit werd in 1923 aangelegd en tot 2,5 ha uitgebreid in 1934. Hier werden vele speciale bomen en struiken gegroepeerd, met als doel het publiek verschillende eigenaardige bomen en struiken te laten zien. *

De zelkova serrata die in het arboretum staat is een indrukwekkend exemplaar dat laag vertakt (op ongeveer 1.5m) en talrijke hoofdtakken vormt die breed uitwaaieren, waardoor de boom een brede indrukwekkende kroon heeft!

Meer info

Bibliografische bronnen

Omdat de zelkova tot de familie van de iepen behoort, betekent dit dat deze aangetast kan worden door iepziekte. Hij is er echter minder gevoelig voor dan de iep.