Gewone plataan

Anekdote over de plataan

Om onopgemerkt te blijven in de stad trek je een outfit met camouflagemotieven aan en blijf je vlak bij een plataan. Het is een boom die heel veel voorkomt in de openbare ruimte. Je merkt hem bijna niet op. Nochtans is zijn schors prachtig met zijn verschillende kleuren: groen, bruin, oker en beige. Hij komt los in ronde plakjes en creëert mooie reliëfs op zijn gladde stam.

Sla vervolgens aan de voet van je plataan de abstracte puzzel gade die je te zien krijgt. Alsof het een schilderij is … En laat je inspireren door de schors … Zijn motieven zouden je verbeelding wel eens kunnen stimuleren ...

Een Griekse legende vertelt dat Kadmos het Griekse alfabet uitvond en verspreidde met dank aan de schors van de plataan! Het was zijn materiaal om te schrijven en te reflecteren. Hij gebruikte plakjes schors om eenvoudige tekens te creëren en er een systeem in aan te brengen. Op een dag moet Kadmos op zoek gaan naar Europa, zijn verdwenen zus. Tijdens die hele reis laat hij op platanenschors boodschappen voor haar achter. Hij verspreidt het alfabet ook om zich heen. Het verhaal vertelt niet of Kadmos de ruwe stukjes schors gebruikte of dat er rollen van gemaakt waren, maar één ding staat vast: hij schreef niet rechtstreeks op de bomen.

Geheimen van de plataan

De meeste bomen behouden hun schors hun hele leven. Die buitenste laag omhult hen als een ‘huid’. Het is zijn rol om de boom te beschermen. Het is een schild tegen zonneslagen en tegen vorst of koude, een barrière tegen bepaalde schimmels of insecten die ziektes overbrengen. Soms is het een bescherming tegen planten die een bedreiging vormen.

Dus waarom verliezen sommige bomen zoals de plataan hun schors dan? (Men zegt dat ze afbladderen of vervellen.) Wetenschappers buigen zich over die vraag. Eén van hun hypotheses is dat de plataan stukken schors laat vallen om zich van zijn vijanden te ontdoen. Hij geeft schimmels of insecten geen tijd om het zich comfortabel te maken. Deze boom zou dus een afweerstrategie gevonden hebben: hij ‘vervelt’ elk jaar.

Net onder die ‘huid’ zit het levende gedeelte van de boom. Elke verwonding van de schors ter hoogte van de stam of de wortels vormt een risico voor de gezondheid van de boom. Of hij nu dun, dik, gebarsten, gegroefd, opengespleten, glad of ruw, hard of zacht is … draag zorg voor de schors alsof het je eigen huid is.

Heilzame invloeden van de plataan

Het is niet eenvoudig om in de stad nuttiger te zijn dan de plataan want hij levert tal van interessante diensten.

Deze vertrouwde, veelvoorkomende boom doet het goed op alle vlakken. Het is een kampioen als het gaat om het opslaan van verontreinigende gassen en het filteren van fijnstof. Hij regelt het klimaat zeer goed door de lucht rondom hem op een aangename manier frisser en vochtiger te maken, en werpt een lichte schaduw. Dat alles doet hij heel onopvallend en in alle zachtheid.

Hij staat ervoor bekend goed om te kunnen met de druk die de stad op hem uitoefent: luchtvervuiling, aangedrukte en droge bodems, en drastische snoeiwerkzaamheden. Op speelplaatsen, pleinen en langs lanen is het een van onze beste bondgenoten om onze steden leefbaarder te maken.

Om de plataan te herkennen

Schors

Vaak driekleurig: grijsgroen, okerbruin, crèmekleurig - Bladdert af in grote plakken met gebogen randen (desquamatie) - Camouflagemotief

Bladeren

Groot (12 tot 25 cm) - Ingesneden vorm met 5 delen (lobben) die zoals de vingers van een hand geschikt zijn (handlobbig) - Ruw getande rand - Vallen van de boom (bladverliezend)

Bladerdek

Kleur lente/zomer: zacht groen - Kleur herfst: oker - Afwezig in de winter

Vruchten

Dopvruchten - Stekelige bolletjes, soort van pomponnetjes met donzige zaden - In de winter goed zichtbaar aan de boom

Bijzondere kenmerken van deze boom

Platanen maken zozeer deel uit van het decor van de stad dat we ze niet meer opmerken. We beschouwen ze soms als stadsmeubilair, vooral langs lanen en op pleinen, waar ze al eens in de vorm van een kapstok gesnoeid worden. Dat is niet het geval bij dit exemplaar. Zijn statige en geruststellende aanwezigheid domineert het achterste stuk van de speeltuin Renier Châlon. Hij groeit vlak boven de schommels. Merken de jonge bezoekers hem op?

Met de leeftijd is de schors van dit exemplaar uniform geworden. Hij is niet langer driekleurig. Zijn kleur neigt naar lichtbruin. Zijn plakjes zijn minder zichtbaar omdat ze heel gemakkelijk loslaten maar op zijn dikke wortels zijn wel nog wat camouflagemotieven te zien. Die zullen zeker niet ontsnappen aan de blik van de kinderen die zich achter de stam verstoppen. Je zou je goed kunnen amuseren door er met potlood en papier een afdruk van te maken ...

In de zomer is het in de schaduw van zijn enorme bladerdek goed spelen, schommelen en kletsen. Deze plataan zorgt voor een aangenaam fris gevoel. Hij produceert een lichte vochtigheid die fijn aanvoelt voor de huid en de longen. Nu hittegolven steeds harder toeslaan, speelt hij de rol van gigantische airconditioning. Zonder hem en zijn broers op het basketbalveldje zouden de speelpleintjes een echte oven zijn (hitte-eiland). Deze plataan laat dus merken dat hij een levend wezen is en dat hij cruciaal is voor ons welzijn.

(Teksten en foto's van Priscille Cazin - Sylvolutions)

Dit portret is:

- Verrijkt met een illustratie uit de Belgische Federale Staatscollectie in permanente bruikleen aan de Meise Botanical Garden. Zie bijlage. Met dank aan de bibliotheek (erfgoedcollectie) voor deze bijdrage.

- Een initiatief van Christos Doulkeridis, burgemeester, Audrey Lhoest, schepen van Leefmilieu, Groene ruimten en Beplantingen, Toerisme, college van burgemeester en schepenen van Elsene.