Witte paardenkastanje

Anekdote over de paardenkastanje

Vroeger gebruikte men kastanjes om de was te doen of om zich te scheren. Ze bevatten namelijk saponine, een substantie die schuimt en reinigt.

Om vloeibare zeep te krijgen, liet men de gepelde kastanjes weken in water. Men plette ze en liet ze koken. Die bereiding werd gefilterd met een schuim als resultaat. Dat waardevolle goedje bleef minstens een jaar goed in een fles! Voel je er wel iets voor om dat volledig natuurlijke wasmiddel uit te testen? Dit middeltje uit grootmoeders tijd komt langzaam weer in de mode: het is gemakkelijk te maken, goedkoop, niet vervuilend voor ons milieu en minder schadelijk voor onze gezondheid.

Nog een tip: kastanjes zijn niet alleen in staat om ons wasgoed proper te krijgen maar ze beschermen het ook … Leg een paar kastanjes in je kasten of schuiven en voilà, je truien en T-shirts worden niet langer opgepeuzeld door motten.

Geheimen van de paardenkastanje

In de lente valt de paardenkastanje op door zijn bloei. Hij tooit zich met bosjes bloemen die rechtop staan op de takken. Die bosjes in de vorm van een piramide zijn net lantaarns die wenken naar bestuivende insecten.

De bloemen zijn wit, met een geel en vervolgens roze vlekje. Insecten kunnen goed geel zien. Die kleur trekt hun naar de bloem toe en nodigt hen uit om zich tegoed te doen aan nectar. Ondertussen bevruchten (bestuiven) ze de bloem. Zodra dat gebeurd is, wordt de vlek roze, een kleur die bestuivers niet goed kunnen zien. Die laten ze dus links liggen en ze vliegen naar de bloemen met een geel vlekje.

Met dat trucje kan de paardenkastanje de insecten sturen naar de bloemen die bestoven moeten worden. Maar dat is nog niet alles: om zijn reproductiestrategie op punt te zetten maakt de paardenkastanje ook gebruik van geursignalen! Het gele vlekje verspreidt een geur die de bestuivers naar het hart van de bloem leidt. En vervolgens verandert de geur als de vlek roze kleurt …

Bij bomen zijn geuren en kleuren vaak een manier om te ‘communiceren’ met insecten. Paardenkastanjes zijn daar meester in.

Heilzame invloeden van de paardenkastanje

De witte paardenkastanje is de grootste van onze bomen met bloemen. Hij heeft vaak een statig voorkomen. Zijn schoonheid heeft van hem een zeer populaire boom in de stad gemaakt. Het is een van de bomen die het vaakst geplant* worden om onze lanen, parken en speelplaatsen te verfraaien.

Deze boom is niet alleen decoratief. Met zijn uitgestrekte en dicht opeengepakte bladerdek is hij een grote zuurstofproducent. Hij zuivert ook de lucht die we inademen. Hij houdt als de beste verontreinigende gassen en CO2 vast en slaat die op in zijn hout. Zijn bladeren zijn redelijk goed in het opvangen van fijnstof. En zijn schaduw tot slot is breed en heel diep: hij laat de temperaturen tijdens hittegolven stevig afkoelen.

Zijn vruchten zijn niet eetbaar, maar ze hebben wel tal van toepassingen (zie hogerop) en erkende medicinale eigenschappen. De vrucht bevat nuttige stoffen om ons bloedvatenstelsel gezond te houden.

De paardenkastanje herkennen

Blad

Groot - Samengesteld uit 5 tot 7 foliola - In de vorm van een waaier

Foliola

Lange en ovale vorm - Ruw getande rand

Bladerdek

Kleur lente/zomer: fel donkergroen - Kleur herfst: roodbruin - Afwezig in de winter

Bloemen

Wit met gele of roze vlek - Gegroepeerd in dikke rechtopstaande trossen (pluimen)

Vruchten

Bolsters - Ronde doosvruchten van 6 cm – Groen - Stekelig

Zaad

Kastanje - Glanzend glad en bruinrood

Schors

Roodachtig bruin en vervolgens zwartachtig grijs - Schubben - Bladdert af in plakjes (desquamatie)

Bijzondere kenmerken van deze boom

Voor zover de Elsenaars zich kunnen herinneren was de Louis Lepoutrelaan altijd al beplant met een dubbele rij paardenkastanjes.

Hun aanplanting maakte deel uit van de aanleg van de laan tussen 1905 en 1914. Op zo’n vijftig jaar tijd hebben de bomen grote kruinen ontwikkeld. Beetje bij beetje zijn ze samengekomen tot ze een prachtig gewelf vormden.

Deze bomen hebben de laan getransformeerd in een lommerrijke promenade. Ze hebben vijf generaties van inwoners zien opgroeien. Vandaag is deze bomenrij de airconditioning van de buurt (zie hogerop). Maar ze zijn er niet goed aan toe. Ze zijn verzwakt door een drastische snoei in het midden van de jaren 90. Bovendien verminderen onze minder strenge winters hun vermogen om tegen bepaalde schadelijke invloeden te vechten.

(Teksten en foto's van Priscille Cazin - Sylvolutions)

Dit portret is:

- Verrijkt met een illustratie uit de Belgische Federale Staatscollectie in permanente bruikleen aan de Meise Botanical Garden. Zie bijlage. Met dank aan de bibliotheek (erfgoedcollectie) voor deze bijdrage.

- Een initiatief van Christos Doulkeridis, burgemeester, Audrey Lhoest, schepen van Leefmilieu, Groene ruimten en Beplantingen, Toerisme, college van burgemeester en schepenen van Elsene.